به گزارش سراج24؛ توان موشکی جمهوری اسلامی ایران در حوزه دریا، یکی از مؤلفه‌های کلیدی قدرت بازدارندگی و عمق راهبردی کشور به شمار می‌رود.
در طول چهار دهه گذشته، ایران با اتکا به دانش بومی و تجربه‌های میدانی، موفق شده است طیفی متنوع از موشک‌های ضدکشتی، ساحل‌به‌دریا، دریا‌به‌دریا و حتی دریا‌به‌هوا را طراحی و تولید کند؛ سامانه‌هایی که امروز در کنار یگان‌های دریایی سپاه و ارتش، نقشی تعیین‌کننده در کنترل خطوط مواصلاتی، حفاظت از منافع ملی در خلیج فارس، دریای عمان و آب‌های آزاد دارند.
افزایش دقت اصابت، چابکی پرتابگرها، قابلیت پنهان‌کاری، و تنوع در برد و نوع پرتاب از شناورهای سبک تا زیردریایی‌ها و سامانه‌های ساحلی نشان می‌دهد که ایران با عبور از مرحله بازدارندگی صرف، وارد مرحله «اقتدار دریایی موشکی» شده است؛ مرحله‌ای که در آن، هر تهدید دشمن می‌تواند با پاسخی سریع، دقیق و چندلایه مواجه شود.
موشک کروز «نور»
موشک کروز «نور» که نخستین‌بار در دههٔ ۷۰ معرفی شد و تولید انبوه آن در دههٔ ۸۰ آغاز گردید، دارای طول ۶٫۳۸ متر و قطر بدنهٔ ۳۶ سانتی‌متر است.
موتور این موشک از نوع توربوجت با سوخت مایع بوده و جرم کل آن حدود ۷۱۵ کیلوگرم اعلام شده است.
سرعت پروازی نمونه‌های گزارش‌شده نزدیک به ۱۱۰۰ کیلومتر بر ساعت و ارتفاع عملیاتی معمول آن در حدود ۳۰ متر از سطح دریا است.
برد عملیاتی «نور» تا حدود ۱۲۰ کیلومتر گزارش شده و سیستم هدایت آن ترکیبی از رادار داخلی و رادار فعال در فاز نهایی است.
از مشخصه‌های بارز این سامانه می‌توان به توانایی پرواز در ارتفاع بسیار پایین (برای کاهش احتمال شناسایی)، استفاده از کلاهک شدیدالانفجار، بازتاب راداری کم و سامانهٔ هدایت مقاوم در برابر اغتشاش اشاره کرد؛ به‌طوری‌که گفته می‌شود ردیابی آن دشوار یا ناممکن است.
یگان‌های کاربر «نور» شامل نیروی دریایی ارتش، نیروی هوایی ارتش و نیروی دریایی سپاه هستند.
موشک کروز «نصر»
موشک کروز دریایی «نصر» که برای نخستین‌بار در رزمایش وحدت ۸۷ رونمایی و شلیک شد، حدود ۳۵۰ کیلوگرم وزن دارد، طول آن تقریباً ۳٫۵ متر و قطر آن حدود ۰٫۲۸ متر بوده و حامل یک کلاهک ۱۵۰ کیلوگرمی است.
برد عملیاتی «نصر» در حدود ۲۵ کیلومتر و سرعت آن نزدیک یک ماخ گزارش شده است.
از ویژگی‌های فنی برجستهٔ این موشک می‌توان به توانایی نفوذ و انهدام شناورهای زره‌دار نیمه‌سنگین، هدایت تلویزیونی و راداری و کاربرد به‌عنوان سامانهٔ مکمل در دفاع ساحلی همراه با توپخانه اشاره کرد.
«نصر» در دو نوع دریاپایه و هواپایه تولید شده و برای مقابله با شناورهای سنگین طراحی شده است.
موشک «نصیر»
موشک «نصیر» موشکی هوشمند با بردی بیش از ۱۰۰ کیلومتر است که تمرکز آن بر عملیات انهدامی می‌باشد. این سامانه قابل نصب روی یگان‌ها و لانچرهای مختلف است و برای انهدام اهداف از پیش‌تعیین‌شده طراحی شده است.
موشک کروز «قادر»
«قادر» از خانوادهٔ موشک‌های «نور» است و نخستین‌بار در رژهٔ ۳۱ شهریور ۱۳۹۰ رونمایی شد.
تفاوت اصلی آن با «نور» در حجم بیشتر مخزن سوخت و ابعاد بزرگ‌تر است که منجر به برد و مداومت عملیاتی بالاتر می‌شود.
طول «قادر» حدود ۷٫۴۰ متر و قطر بدنهٔ آن ۳۶ سانتی‌متر است؛ موتور توربوجت با سوخت مایع این موشک را تا بردی در حدود ۲۰۰ کیلومتر قادر می‌کند.
«قادر» مجهز به کلاهک شدیدالانفجار با قابلیت نفوذ در بدنهٔ کشتی‌هاست و سرعت آن در حدود ۰٫۹ ماخ گزارش شده است.
سامانهٔ هدایت آن مبتنی بر رادار داخلی فعال، خلبان خودکار دیجیتال و مقاومت در برابر اغتشاشات رادیویی (قابلیت گریز از پارازیت) است.
همچنین؛ این موشک به سامانه‌های جنگ الکترونیک و دیگر ویژگی‌های عملیاتی مجهز شده و توان نصب بر روی برخی هواگردها (مانند میل-۱۷ و جنگنده‌های اف-۴) و پرتاب از لانچرهای دریایی و ساحلی را دارد.
موشک کروز «قدیر»
«قدیر» از نظر ساختار و سامانه‌های عملیاتی شباهت زیادی به خانوادهٔ «نور» دارد، اما تفاوت اصلی‌اش افزایش چشمگیر برد است؛ برد این موشک به حدود ۳۰۰ کیلومتر می‌رسد که بیش از ۱۸۰ کیلومتر بیشتر از نمونهٔ استاندارد «نور» است.
سایر ویژگی‌های فنی و عملکردی «قدیر» از جمله سامانهٔ هدایت، نوع موتور، کلاهک و قابلیت‌های ضد جنگ الکترونیک عموماً با موشک‌های خانوادهٔ «نور» یکسان است.
موشک کروز «قدر ۳۸۰»
«قدر ۳۸۰» (تایپ L) یک موشک کروز دریایی با بردی بیش از ۱۰۰۰ کیلومتر است که از هوش مصنوعی برای بهبود عملکرد بهره می‌برد.
این سامانه قادر است در ارتفاع بسیار پایین پرواز کند تا از دید رادارهای دشمن پنهان بماند، ارتفاع خود را تنظیم کند، مسیر را در طول حرکت تغییر دهد و از موانع میانی عبور کند.
در مرحلهٔ نهایی هدایت با استفاده از رادارهای چندگانه انجام می‌شود که دقت رسیدن به نقطهٔ هدف را افزایش می‌دهد.
سرجنگی «قدر ۳۸۰» از مواد پرانرژی جدید ساخته شده و توان و انرژی انفجاری آن نسبت به نسل‌های پیشین به‌طور قابل‌توجهی افزایش یافته است.
سیستم کنترل پیشرفتهٔ موشک برای مقاومت در برابر جنگ الکترونیک طراحی شده و امکان شناسایی و انطباق با شرایط میدان نبرد را فراهم می‌آورد؛ همچنین قابلیت حمله از جناح‌ها و جهت‌های مختلف به اهداف را دارد.
پلتفرم «قدر ۳۸۰» بر پایهٔ خانوادهٔ کروز «پاوه» ساخته شده و دارای بال‌های جمع‌شونده به سمت جلو و موتوری توربوجت نصب‌شده در بخش بالایی بدنه است.
تفاوت کلیدی این نسخه مکانیسم کنترل بال‌هاست: برخلاف نمونه‌های پیشین که بال‌ها برای ثابت ماندن به ریل کمکی نیاز داشتند، بال‌های «قدر ۳۸۰» در حالت بسته بدون ریل باقی می‌مانند و هم‌زمان با شلیک باز می‌شوند.
«ابومهدی»؛ خط قرمز ۱۰۰۰ کیلومتری ایران
موشک کروز «ابومهدی» که برای اولین‌بار در ۳۰ مرداد ۱۳۹۹ رونمایی شد و در ۳ مرداد ۱۴۰۲ به یگان‌های نیروی دریایی ارتش و سپاه الحاق شد، یک سامانهٔ بردبلند دریایی ساخت صنایع هوافضای وزارت دفاع با بردی بیش از یک هزار کیلومتر است.
این موشک پوشش دفاعی دریایی کشور را چندین برابر کرده و توان ضربه‌زنی علیه انواع شناورها را افزایش می‌دهد.
قابلیت شلیک از حامل‌های ثابت و متحرک، توان پرواز کم‌ارتفاع برای کاهش شناسایی و طراحی عملیاتی که عبور از پدافند دشمن و کاهش فرصت واکنش را ممکن می‌کند، از دیگر ویژگی‌های عملیاتی آن هستند.
دیگر ویژگی موشک ابومهدی استفاده از سامانه ناوبری تلفیقی پیشرفته و موتور قدرتمند است که می‌تواند از عمق خاک ایران اسلامی و از مکانی کاملاً پنهان به سوی اهداف متحرک دریایی شلیک شود.
این موشک اولین موشک کروز برد بلند دریایی در کشور است که از سیکر دوگان (اکتیو و پسیو) راداری بهره می‌برد که این فناوری علاوه بر مقابله با جنگ الکترونیک سامانه‌های دشمن باعث افزایش میزان اختفای موشک هنگام نزدیک شدن به هدف شده تا همچون یک شبح بدون اینکه دشمن متوجه شود به آن حمله کرده و فرصت واکنش به موقع را از دشمن می‌گیرد.
«هرمز»؛ ضد رادار و ضد شناور
یکی از دستاوردهای مهم که در اردیبهشت ۱۳۹۳ و هنگام بازدید رهبر معظم انقلاب از دستاوردهای جدید نیروی هوافضای سپاه برای نخستین‌بار به نمایش گذاشته شد، نسل جدید موشک‌های بالستیک ضدرادار و ضدکشتی «هرمز» بود.
هرمزِ ۱ و ۲ به‌دلیل شباهت ساختاری و عملکردی با خانوادهٔ موشک‌های کلاس «فاتح»، در واقع امتداد بهینه‌شده و ارتقایافتهٔ آن خانواده به شمار می‌آیند و جزو دقیق‌ترین موشک‌های ایرانی دسته‌بندی می‌شوند.
بر اساس اظهارات سردار امیرعلی حاجی‌زاده، فرمانده نیروی هوافضای سپاه، برد موشک هرمز در حدود ۳۰۰ کیلومتر اعلام شده و سرعت نمونهٔ هرمز ۲ نیز بین ۴ تا ۵ برابر سرعت صوت گزارش شده است.
برخلاف موشک‌های ضدکشتی مانند «خلیج‌فارس» که از هدایت اپتیکی بهره می‌برند یا موشک «فاتح-۱۱۰» که از سامانهٔ هدایت اینرسی دقیق استفاده می‌کند، نسخهٔ ضدرادار «هرمز» مجهز به جستجوگرهای امواج راداری است و به‌طور مستقیم به منبع انتشار امواج راداری حمله می‌کند.
وزن سرجنگی این موشک به‌طور رسمی اعلام نشده است؛ ولی با توجه به شباهت آن به خانوادهٔ «فاتح-۱۱۰» و «خلیج‌فارس»، می‌توان وزن سرجنگی «هرمز» را در حدود ۴۵۰ تا ۶۰۰ کیلوگرم برآورد نمود.
آزمایش‌های منتشرشده نشان می‌دهد که «هرمز ۱» توانسته است کانتینری به طول حدود ۴ متر، مجهز به یک رادار، را منهدم کند؛ دستاوردی که دقت و کارایی بالای این سامانه را نشان می‌دهد.
فرمانده وقت نیروی هوافضای سپاه نیز تصریح کرده است که «هرمز ۱» قادر است رادارهای نصب‌شده بر ناو هواپیمابر، سایت‌های پاتریوت در خشکی و دیگر سایت‌های جستجوگر راداری را هدف قرار داده و منهدم کند.
از منظر کاربرد عملیاتی، موشک هرمز علاوه بر نقش ضدراداری، می‌تواند علیه شناورهای نظامی (از جمله شناورهای بزرگ مستقر در خلیج فارس) نیز به‌کار رود. نکتهٔ برجستهٔ دیگر در خصوص این سامانه، تحرک بالای آن است؛ «هرمز» بر روی پرتابگری با قابلیت تحرک بالا نصب می‌شود که از منظر بقاپذیری و انعطاف‌پذیری عملیاتی مزیت محسوب می‌شود.
«خلیج فارس»؛ قاتل ناوهای هواپیمابر آمریکا در منطقه
موشک بالستیک ضدکشتی «خلیج فارس» که نیروی هوافضای سپاه در بهمن‌ماه ۱۳۸۹ یک فروند از آن را با موفقیت آزمایش کرد، نخستین موشک بالستیک مافوق‌صوت ایران طراحی‌شده برای اهداف دریایی به شمار می‌رود.
این خانوادهٔ موشکی ترکیبی از سرعت بالا، برد مناسب و مرحلهٔ نهایی مانورپذیر است و در نقش‌های منع دسترسی/ایجاد منطقه (A2/AD) کاربرد دارد.
حداقل برد عملیاتی حدود ۳۰۰ کیلومتر، طول تقریبی ۸٫۹۰ متر، قطر ۶۸ سانتی‌متر، وزن کل مسلح حدود ۳۷۳۰ کیلوگرم و سرجنگی در حدود ۴۵۰ کیلوگرم؛ سیستم پیشران مبتنی بر سوخت جامد است.
سامانهٔ هدایت موشک ترکیبی است و جستجوگر و قفل در فاز نهایی که گفته می‌شود شامل یک سامانهٔ الکترواپتیک پیشرفته برای کشف هدف هنگام بازگشت به جو است بنابراین موشک قابلیتِ کشف مستقل هدف در مرحلهٔ نهایی و قفل نهایی را دارد.
«خلیج فارس» عملاً نسخه‌ای ارتقایافته از خانوادهٔ فاتح-۱۱۰ در نظر گرفته می‌شود که برای مقابله با شناورهای بسیار بزرگ و زره‌پوش مانند ناوهای هواپیمابر طراحی شده است.
این موشک با ترکیب سرعت مافوق‌صوت و هدایت مرحلهٔ نهایی مانورپذیر، توانایی نفوذ به حلقه‌های حفاظتی و کاهش فرصت واکنش پدافندی دشمن را افزایش می‌دهد.
طراحی و توسعهٔ این سامانه توسط مرکز تحقیقاتی نیروی هوافضای سپاه و تولید توسط وزارت دفاع انجام شده و از جمله دستاوردهای برجستهٔ مرحوم سردار حسن طهرانی‌مقدم شمرده می‌شود.
در مجموع، آنچه امروز از مجموعه موشک‌های دریایی ایران از کروزهای بردبلند تا موشک‌های بالستیک ضدکشتی مانند «خلیج فارس»، «هرمز» و «ابومهدی» دیده می‌شود، حاصل چند دهه تلاش بومی برای ایجاد بازدارندگی پایدار در سواحل و آب‌های پیرامونی کشور است.
جمهوری اسلامی ایران با تکیه بر توان داخلی و بدون اتکا به قدرت‌های خارجی، موفق شده است زنجیره‌ای از سامانه‌های پدافندی و تهاجمی را در حوزه دریا مستقر کند که هرگونه حضور یا تهدید فرامنطقه‌ای را با هزینه‌ای سنگین مواجه می‌کند.
این توان موشکی نه‌تنها ضامن امنیت خطوط مواصلاتی و منافع ملی ایران در خلیج فارس، دریای عمان و شمال اقیانوس هند است، بلکه به‌عنوان بخشی از قدرت بازدارندگی راهبردی کشور، توازن قوا در منطقه را نیز به سود جبهه مقاومت و امنیت پایدار تغییر داده است.
